Historia

 

Miejscowość położona jest po lewej orograficznie stronie Wisłoki. Zabudowania rozłożyła w szerokiej w tym miejscu dolinie rzeki, która tworzy na tym terenie zakole na wysokości 280 m n.p.m. Nazwa wsi jest pochodzenia topograficznego — za Łęgiem. Osada istniała już w XI wieku, ale pewne ślady wskazują, że jeszcze wcześniej. Badania archeologiczne wykazały znaleziska przedmiotów z brązu, które według polskiej klasyfikacji pochodzą z III – IV okresu brązu. Rozwój osadnictwa w okresie wczesnego średniowiecza był bardzo żywy (XII-XIV w.). W świetle tych materiałów osada była pierwotnie lokowana na prawie polskim, a dopiero w 1332 roku została przeniesiona na prawo niemieckie, czyli lokowana po raz drugi. Była jedną z osad należących do królewszczyzny i równocześnie była najstarszą wsią książęcą. W XV wieku wsią władali Kobyleńscy, a w XVI Mniszchowie. Przeciwko Mniszchom i Zborowskim (kolejna rodzina dzierżawiąca) często chłopi podnosili bunty. Załęża nie omijały wojny, klęski żywiołowe, epidemie, powodzie i pożary. W czasie pożaru w 1753 roku spłonął drewniany, przedkazimierzowski kościół. W drugiej połowie XIX wieku zaczął rozwijać się przemysł naftowy. Miejscowy majątek nabył w 1871 roku Seweryn Stawiarski, przemysłowiec naftowy. Na przełomie XIX i XX wieku była tu szkoła, karczma, prężnie działające kółko rolnicze, czytelnia parafialna. Wielu mieszkańców pracowało w kopalniach nafty, a nawet wyjeżdżali na wiercenia do Rumuni i za ocean.

Pierwsza wojna światowa przerwała rozwój gospodarczy wsi. Wieś znalazła się w zasięgu działań frontowych. Załęże w okresie międzywojennym znalazło się w orbicie działań społeczno – gospodarczych. Znane było z bogatego i rozwiniętego ruchu kulturalnego. Szczególna rolę odegrało kółko rolnicze i spółka wodna. W okresie okupacji istniał tu pluton placówki AK „Osa”.

Obecnie wieś ma wygląd nowoczesny. Wiele tu nowych okazałych domów. Przez wieś przeprowadzona jest linia wodociągowa i telefoniczna. Na miejscu jest szkoła, dom ludowy, OSP, nowy, monumentalny kościół i kopalnia ropy naftowej.

Na uwagę zasługuje cenny zabytek, a mianowicie drewniany kościół z 1783 roku. Wystrój wnętrza pochodzi z XVIII i XIX wieku. Szczególny jest ołtarz główny z obrazem patrona kościoła św. Jana Chrzciciela. We wsi zachowały się drewniane domy, pochodzące z początku XX wieku i z okresu międzywojennego, a także kilka ciekawych kapliczek.

 

Źródło:
Gmina Osiek Jasielski

 

 

Historia parafii Załęże

 

Parafia Załęże powstała najprawdopodobniej w latach osiemdziesiątych XIII wieku. Pierwszy dokument o jej istnieniu pochodzi z roku 1326 i dotyczy płacenia świętopietrza przez Andrzeja, proboszcza Załęskiego.

Głównym ośrodkiem parafii od jej powstania było Załęże. Miejscowość wywodzi swą nazwę od położenia geograficznego i pochodzi stąd, że wieś Załęska leży nad łęgiem, czyli nad nizinnym brzegiem rzeki. We wczesnym średniowieczu Załęże mieściło w sobie gród.

Do parafii Załęskiej należy istniejąca już w średniowieczu wioska Markuszka. Chwilowo do parafii należała wieś Świerchowa, ale w 1365 roku przeszła ona do parafii Osiek,a jej miejsce uzupełniła powstała wkrótce Wola Dębowiecka, będąca owocem działalności kolonizatorskiej Kazimierza Wielkiego. Tak ukonstytuowane końcem XIV w. granice parafii Załęskiej przetrwały do dziś.

Parafia Załęska należała w swej historii do czterech diecezji: krakowskiej, tarnowskiej (1786-1805), przemyskiej i rzeszowskiej (od 1992 r.).

Wyrazem miłosierdzia chrześcijańskiego była działalność charytatywna w parafii, widoczna zwłaszcza w funkcjonowaniu szpitala dla ubogich i starców. Wybudowano go w pobliżu szkoły parafialnej. Budynek szpitalny istniał jeszcze w XX wieku, zaś pole zwane „szpitalką” przejęły bezprawnie władze państwowe w 1929 r.

Ludność parafii mogła poszczycić się udziałem w obronie kraju, czego dowodzą dokumenty już od XVI w. Szczególne znaczenie miało gromadzenie broni i przygotowanie powstania w Jasielskiem w 1846 r. Za działalność konspiracyjną władze zaborcze skazały ówczesnego proboszcza Załęskiego ks. Jana Maciejowskiego na karę śmierci. Wyroku na szczęście nie zdołano wykonać ze względu na rozruchy, powstałe w związku z wybuchem Wiosny Ludów. W czasie II wojny światowej miejscowy nauczyciel Stanisław W. Dąborowski w stopniu kapitana stał na czele zgrupowania Armii Krajowej „Południe” obwodu jasielskiego.

Niektóre dziejące się tu wydarzenia wykraczały swym zasięgiem i znaczeniem poza granice parafii. Do nich należało odkrycie licznych przedmiotów z epoki brązu, czy też spory miejscowej ludności z dzierżawcami królewszczyzn z rodziny Tarłów i Mniszków, toczone przed trybunałem królewskim,

Do zabytków polskiej kultury zalicza się kościół Załęski, konsekrowany w roku 1783.

Parafia załęska dała kościołowi św. w XX wieku 17 kapłanów.

Źródło: kościół pw. Św. Jana Chrzciciela w Załężu

 

 

Historia kościoła parafialnego w Załężu

 

W roku 1328 istniała w Załężu świątynia pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela. Budowę obecnego zabytkowego kościoła rozpoczęto po pożarze poprzedniego w 1753 roku. Dnia 7 października 1783 roku sufragan przemyski, biskup Roman M. Sierakowski dokonał uroczystej konsekracji świątyni również pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela. Kościół zbudowano z drzewa modrzewiowego na murowanym fundamencie. Styl zewnętrzny świątyni zawiera w sobie pewne elementy gotyku.

Zrazu kościół pokryty był gontami. Generalny remont kościoła został przeprowadzony w latach 1882 – 83. Przylegającą do prezbiterium kaplicę dobudowano w 1953 roku. Prezbiterium świątyni jest skierowane ku wschodowi. W 1951 r. usunięto grube ściany oddzielające nawę od przylegających do niej od północy i południa małych kaplic, w efekcie czego powstał kościół trójnawowy.

Polichromię wnętrza świątyni odnowiono w 1883 r. pod kierunkiem ucznia Jana Matejki, malarza [Szczęsnego] Stankiewicza [z Oświęcimia]. Pierwszy raz pomalowano wnętrze w 1777 r. Obrazy Drogi Krzyżowej umieszczono w 1782 r. Kościół wyściełała posadzka z kamiennych rombów, położona w 1785 r. Świątynia posiada trzy ołtarze drewniane. Ołtarz główny poświęcono czci św. Jana Chrzciciela. W centrum ołtarza widnieje gotycki obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem – pośredniczki wszelkich łask. Ołtarz wieńczy u góry niedużych rozmiarów obraz św. Jana Chrzciciela. Na ołtarzu obok tabernakulum postawiono figury św. Wojciecha i św. Stanisława biskupa. Po północnej stronie nawy umieszczono ołtarz poświęcony Trójcy Przenajświętszej, a po stronie południowej ołtarz ku czci św. Józefa Opiekuna Jezusowego. Każdy z tych ołtarzy posiadał święte relikwie – ołtarz główny relikwie św. Aurelii dziewicy i męczennicy, a boczne relikwie św. Seweryna Boecjusza i św. Klemensa Rzymskiego, papieża i męczennika.

W kościele Załęskim jest wiele zabytków kultury polskiej: gotycki obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus pochodzący z ok. 1460 r., krucyfiks z drugiej połowy XVI wieku, drewniana ambona w kształcie kielicha z obrazami czterech Ewangelistów.

Cennym zabytkiem jest też drewniana chrzcielnica z obrazkami malowanymi na blaszce metalowej, przedstawiającymi ofiarowanie Pana Jezusa w świątyni jerozolimskiej oraz chrzest Jezusa w Jordanie.

W zakrystii mieści się też relikwiarz św. Jana Nepomucena, darowany kościołowi Załęskiemu prawdopodobnie przy jego poświęceniu w 1783 roku przez księdza Michała Romana Sierakowskiego.

Źródło: kościół pw. Św. Jana Chrzciciela w Załężu

LINKI do artykułów na stronie www.zaleze.com: