Prezentujemy artykuł z cyklu „Prawo i Ty”, który będzie ukazywał się na naszych łamach, a które możecie współtworzyć także Wy, drodzy Czytelnicy. Dziś będzie o dostępie obywateli do informacji publicznej. Czym taka informacja jest, o co możemy wnioskować, do jakich podmiotów, oraz w jaki sposób zapoznać się z danymi publicznymi. Miłej lektury!

1. Czym jest informacja publiczna?

Zgodnie z artykułem 61 Konstytucji RP, Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.

Biorąc pod uwagę, że władza publiczna może wykonywać tylko te zadania publiczne, które są jej przekazane odpowiednimi przepisami powszechnie obowiązującego, to informacją publiczną będzie wszystko to, co dotyczy władzy publicznej a także to, co jest związane z wydatkowaniem funduszy publicznych (to przecież są środki publiczne) i realizacją zadań publicznych np. przez spółki komunalne, organizacje pozarządowe, szkoły itd.

2. O co można wnioskować?

Przykładem informacji publicznych będą faktury opłacone ze środków publicznych, listy obecności zebrania wiejskiego, kierunki ukończonych studiów przez kierowników jednostek organizacyjnych gminy, umowy cywilno-prawne zawierane przez organy administracji publicznej z osobami fizycznymi, projekty uchwał na najbliższą sesję rady miejskiej, ewidencja wniosków o informację publiczną złożonych do instytucji publicznej i wiele innych informacji, których potrzebujesz w życiu codziennym (a władze publiczne są w ich posiadaniu) lub w celu podejmowania działań w życiu publicznym.

3. Jak zapoznać się z informacją publiczną?

Konstytucja RP w art. 61 stanowi, że prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu.

a) Dostęp do dokumentów:

1. Poszukiwania informacji publicznej obywatel powinien rozpocząć od obejrzenia Biuletynu Informacji Publicznej (BIP) danej instytucji.

BIP to specjalna strona internetowa, w której informacje na niej zamieszczane muszą zostać opatrzone tzw. metadanymi, które informują przez kogo i kiedy informacja została wytworzona oraz przez kogo i kiedy została umieszczona w BIP. Informacje w BIP muszą być prezentowane w sposób wynikający wprost z dokumentów, bez interpretacji i opinii.

Dobrze prowadzony BIP przez zobowiązaną do tego instytucję, pozwala zaoszczędzić czas i wysiłek wnioskujących, jak i samej instytucji, gdyż informacji umieszczonej w BIP nie trzeba za każdym razem udostępniać na wniosek (art. 10 ustawy o dostępie do informacji publicznej).

Zdarza się, że informacja jest dostępna w BIP, ale nie jesteś w stanie jej znaleźć. Wtedy możesz zastosować inny tryb, a nawet jeżeli okaże się, że podmiot do którego wnioskujesz odsyła Cię do BIP, to powinien podać Ci dokładny link lub ścieżkę dotarcia do informacji.

2. Jeżeli nie znajdziemy informacji w BIP możemy złożyć wniosek ustny lub pisemny. Ustawa stanowi, że informacja publiczna, która może być niezwłocznie udostępniona, jest udostępniana w formie ustnej lub pisemnej bez pisemnego wniosku. W praktyce często się to dzieje, gdy dzwonimy lub przychodzimy do urzędu zapytać np. o podstawowe procedury – jak zmienić dowód osobisty, jak zarejestrować działalność gospodarczą czy gdzie znajduje się kasa w urzędzie. Wniosek pisemny składamy, gdy zaistnieje taka konieczność – przy czym warto przeczytać podpowiedź jak taki wniosek powinien wyglądać.

b) Wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu

Uczestniczenie w sesjach rad gmin, posiedzeniach komisji i zebraniach wiejskich jest obywatelskim prawem i przywilejem, którego nikt nie może nam zabronić.

Konstytucja RP w art. 61 stanowi, że obywatel ma prawo wstępu na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu. Ograniczenie tego prawa, może nastąpić wyłącznie w ściśle określonych prawem sytuacjach.

Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej w art. 2 ust. 1 stanowi, że prawo dostępu do informacji publicznej przysługuje „każdemu”. Ustawodawca użył słowa „każdy” gdyż dostęp do informacji jest prawem człowieka i tylko w wyjątkowych przypadkach prawo takie może zostać ograniczone (wstęp na sesję rady miejskiej przysługuje mieszkańcowi całkiem innej gminy czy obcokrajowcowi).

Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy, w ślad za powołanym przepisem Konstytucji, posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów są jawne i dostępne. Kolegialnymi organami, w których posiedzeniach mieszkańcy mogą brać udział są oprócz rady miejskiej również rady osiedli, dzielnicy czy zebrania wiejskie w sołectwie.

Podsumowanie jak można zapoznać się z informacją publiczną przedstawia poniższy rysunek:

(infografika: informacjapubliczna.org.pl)

O tym, jak napisać wniosek o informację publiczną, kto jest zobowiązany do udostępnienia informacji oraz o możliwościach dochodzenia swoich spraw przed sądem dowiecie się Państwo w kolejnej części już niebawem.

Opracowano na podstawie danych zawartych na stronie Pozarządowego Centrum Dostępu do Informacji Publicznej www.informacjapubliczna.org.pl prowadzonego w ramach Stowarzyszenia Sieć Obywatelska – Watchdog Polska (www.siecobywatelska.pl).

Jeśli interesuje Cię jakiś problem prawny, napisz do nas.

Jeśli chcesz podzielić się swoją wiedzą i chcesz by Twój tekst ukazał się na naszych łamach, serdecznie zapraszamy do kontaktu.