W okresie okupacji niemieckiej powstał w Załężu Oddział Partyzancki Armii Krajowej pod dowództwem kapr. podchor. Franciszka Źrałki „Dobek”. Zbiórka oddziału – plutonu nastąpiła 26 lipca 1944 roku w obrębie murów kościoła w Załężu. Oddział wszedł w skład 7 kompanii „Południe” pod dowództwem por. Władysława Szkodo „Hryć” w Placówce „Osa” pod dowództwem por. Stanisława Dąbrowskiego „Olek”, kierownika Szkoły Podstawowej w Załężu.

Tajne spotkania członków organizacji partyzanckiej odbywały się w domu Eugeniusza i Konstancji Tomaszewskich (nieistniejący już drewniany dom, na prawo od Wytwórni Mas Bitumicznych, w stronę rzeki).

O działalności konspiracyjnej w Załężu w ramach oddziału AK „OSA” można przeczytać tutaj:

https://www.zaleze.com/oddzial-ak-osa-w-zalezu/

W Złotej Księdze OSP Załęża znajdujemy poniższy dokument:

Zestaw imienny partyzantów pochodzących z wiosek (w ramach parafii Załęże) :

Załęże:

Bolek Stanisław „Ryś” s. J

Bolek Jan „Żbik” s. M

Bolek Aleksander

Chłopek Adam

Kmieć Jan

Świątkowski Tadeusz

Pykosz Jan

Pykosz Edward

Pykosz Stanisław

Witusik Franciszek

Tomaszewski Eugeniusz

Hipek Wiesław

Daszkiewicz Adam

Bal Eugeniusz

Wygonik Józef

Dzik Julian

Konieczny Edward

Mastej Władysław

Źrałka Franciszek dow. kapr.

Dąborowski Stanisław dow. Placówki

Wola Dębowiecka

Bolek Józef

Bolek Jan

Bolek Władysław „Nieustraszony”

Buczyński Jan

Dzik Zygmunt

Gniady Edward „Pantera”

Łaba Bartłomiej

Trznadel Tadeusz

Osika Stanisław

Misiołek Michał

Misiołek Jan

Pepera Jan

Paluchniak Jan

Więcek Stanisław

Szkodo Władysław „Hryć” dow. komp.

 (Źródło: Złota Księga OSP Załęże)

Biogram Edwarda Koniecznego:

Edward Konieczny, żołnierz AK. Urodził się w 1919 r. w Załężu. Tu ukończył szkołę podstawową. Brał udział w kampanii wrześniowej. Walczył w rejonie Krempna – Hałbów. Wraz z wycofującymi się wojskami przekroczył granicę węgierską. Został internowany do jednego z obozów koło Miszkolca. Po ucieczce został złapany i odesłany do obozu koncentracyjnego w Orem – Las potem Breslau. Udało mu się zbiec. Po powrocie do Polski wstąpił do Armii Krajowej. Działał w placówce Osiek Jasielski. W AK działał do 1945 roku. Awansowany do stopnia kaprala, a  później porucznika. Zmarł w 2008 r.
 

W oddziałach Armii Krajowej walczyli także:

Stanisław Źrałka, żołnierz AK. Urodził się w 1920 r. w Załężu i tu ukończył szkołę powszechną. W maju 1943 r. wstąpił do Armii Krajowej. Brał udział w akcjach zbrojnych placówki Osiek „Osa”. Otrzymał odznaczenia: Medal „Za udział w Wojnie Obronnej 1939”, Krzyż Armii Krajowej, Odznakę Pamiątkową „Akcji Burza”. Awansowany najpierw do stopnia kaprala, a później podporucznika. Zmarł w 2003 roku.

Stanisław Wygonik, ksiądz, żołnierz AK. Urodził się w 1922 roku w Załężu. Szkołę powszechną ukończył w Dębowcu. W pierwszych latach okupacji kształcił się prywatnie w zakresie szkoły średniej w „Ośrodku Tajnego Nauczania w Dębowcu”. W sierpniu 1943 r. wstąpił do AK. Działał w plutonie Załęże. W czasie akcji „Burza” pełnił funkcję zaopatrzeniowca. Od 1993r. był kapelanem kombatantów w Jaśle. Awansowany do stopnia podporucznika. Zmarł w 2006 roku.

W działaniach wojennych poza terenami Polski brał udział także Franciszek Pykosz :

Żołnierz kampanii wrześniowej i uczestnik walk pod Monte Cassino, urodził się w Załężu w 1909 r. Jako żołnierz 20 Pułku Ułanów im. Jana Sobieskiego w Rzeszowie walczył w okolicach Radymna, Jarosławia i Lwowa. Dostał się do sowieckiego obozu jenieckiego, skąd udało mu się uciec. Schwytany przy przekraczaniu granicy na Sanie, został zesłany na Syberię. Stamtąd trafił do tworzącej się armii gen. Andersa i wraz z nią przeszedł szlak bojowy przez Iran, Irak, Palestynę, Egipt aż do Italii. Walczył w bitwie pod Monte Cassino, brał udział w wyzwalaniu Ancony i Bolonii. Następnie wyjechał do Anglii. Do Polski wrócił w 1947 roku. Był więziony przez UB w latach 1949 – 50 (oskarżony o szpiegostwo na rzecz Andersa), bity i poddawany torturom. Po zwolnieniu pracował w swoim gospodarstwie. Zmarł w roku 1995.

(Źródło: 150 lat minęło. Iskra Historii. Szkoła podstawowa im. Św. Stanisława Kostki w Załężu. Praca zbiorowa pod redakcją Barbary Łąckiej. Załęże 1857 – 2010).

W 2009 roku w Dębowcu przy dawnej szkole podstawowej został odsłonięty pomnik upamiętniający działalność miejscowych oddziałów Armii Krajowej w czasie II wojny światowej, w tym oddziału „OSA” z Załęża.

Informacje na temat działalności Armii Krajowej można znaleźć m. in. w jedynym w Polsce  muzeum poświęconym AK, Muzeum Armii Krajowej im. gen. Emila Fieldorfa „Nila” w Krakowie:

http://www.muzeum-ak.pl/index.php

Prosimy o kontakt osoby, które mogą pomóc w uzupełnieniu biogramów wymienionych partyzantów: redakcja@zaleze.com

 Zachęcamy do komentowania powyższego tekstu i przesyłania informacji/fotografii na temat działalności partyzanckiej prowadzonej na terenie Załęża w czasie II wojny światowej.