Poniżej przedstawiamy kilka informacji i ciekawostek dotyczących ukształtowania rzeźby terenu w Załężu, gleb, a także warunków hydrograficznych, fauny i flory.
1. Budowa i rzeźba terenu
Teren między starym kościołem a tzw. Winnicą wpisuje się w południowe skrzydło fałdu Bóbrka (obejmujący rejon : Bóbrka – Łężyny – Załęże – Osobnica). Rejon ten należy do zachodniego brzegu pradoliny Wisłoki.
Na powierzchni terenu, a szczególnie w rejonie Wisłoki znajdują się wychodnie piaskowców, łupków, które są utworami piaszczystymi krośnieńskich, dolnych warstw. Te skałki zostały wyżłobione przez rzekę. Na tym terenie morfologia jest związana z erozyjną działalnością Wisłoki i mniejszych strumieni, które w okresie dużych opadów wyrządzają wiele szkód mieszkańcom. Tu znajdują się ogromne, polodowcowe głazy rozrzucone w płaskim korycie rzeki, zwłaszcza powyżej ławy, w stronę Markuszki. Są to piaskowce grubogławicowe dolnokrośnieńskie, tzw. ławice piaskowe zwane potocznie przez mieszkańców słędami (słendami).
Znajdują się tu łupki menilitowe z rogowcami, które przechodzą w jądrowej partii fałdu w pstre łupki eoceńskie, przykrywające utwory piaskowcowe, w których stwierdzono występowanie ropy naftowej i gazu ziemnego.
W tym rejonie było odwierconych kilka otworów, z których wydobywano ropę i gaz. Ich wydajność była nieduża: rzędu kilkuset kilogramów do kilku ton na dobę.
Obecnie otwory te są zlikwidowane z uwagi na nieopłacalne wydobycie.
W tych utworach piaskowcowych, znanych jako pierwszy, drugi piaskowiec ciężkowicki, znajdują się jeszcze pewne ilości ropy, trudne jednakże do określenia.
Ewentualne dalsze wiercenia mogłyby wyjaśnić wielkość zasobów.
Z uwagi na duże koszty wydobycia i małe prawdopodobieństwo uzyskania, prac tych obecnie się nie prowadzi.
2. Gleby
Utwory w dolinie Wisłoki:
– gleby ciężkie, gliniaste powstałe w czasie przypływów wód Wisłoki: są to gleby bardzo urodzajne (pszenno-buraczane, ziemniaczane).
Poniżej gleby i utworów żwirowych czwartorzędowych, znajdują się pierwotne utwory skalne Fliszu Karpackiego (łupki i piaskowce). Na brzegowisku pradoliny Wisłoki znajdują się gleby powstałe w wyniku wietrzenia skał podłoża (piaskowców i łupków). Są to ciężkie gleby gliniaste i pylaste, które w okresie większych opadów powodują trudne do obróbki materiały glebowe. Natomiast w czasie suszy tworzą twardą konsystencję trudną do urabiania. Gleby są wywiewane bardzo często przez wiatry z południa od Przełęczy Dukielskiej.
3. Warunki hydrograficzne
W rejonie obecnego nowego Kościoła w Załężu obserwuje się do tej pory wysięk wód wgłębnych lub przypowierzchniowych. Przez Załęże płynie także strumyk, który zbiera wodę z rejonu pagórków położonych na zachód od Załęża i cmentarza parafialnego.
W okresie wiosennym i w czasie dużych opadów i burz, powoduje on duże straty zwłaszcza przy drodze i zabudowaniach ludności. W związku z pracami kanalizacyjnymi, zminimalizowano szkody wyrządzane przez wspomniany strumyk.
W pradolinie Wisłoki, w zachodniej jej części (także na omawianym terenie) znajdowało się kilka wiatraków, z których korzystała miejscowa ludność. Było to możliwe dzięki nasileniu wiatru zwiększonemu w okresie jesienno-zimowym.
Szczególnie w okresie zimowym pojawiały się silne wiatry, wiejące z kierunku południowego, zwłaszcza od strony Przełęczy Dukielskiej.
4. Roślinność i drzewa
Cały ten rejon to pola uprawne i łąki, trawy są koszone i wypasane przez bydło. Uprawy płodów rolnych: pszenica, jęczmień, owies, buraki, rzepak, warzywa (cebula, marchew, itp.)
W dolinie Wisłoki na brzegach rzeki rośnie wierzba i wiklina. Na obrzezinie Wisłoki znajdujemy drzewostan starych lip, jesionów, kasztanów. Na działkach przyzagrodowych są małe sady drzew owocowych (śliwki, jabłka, gruszki), a także uprawy plantacyjne (truskawki).
W Załężu, w pobliżu szkoły znajdował się dawniej folwark właścicieli ziemskich z Woli Dębowieckiej (spichlerze, stodoły). Do dziś obserwuje się w tym miejscu zagłębienie wciśnięte w dolinę Wisłoki – dawny staw, gdzie prowadzono hodowlę ryb (karpi). Zachował się tam naturalny wysięk wodny.
Koło folwarku, wspomniany staw hodowlany znajdował się w miejscu, gdzie jeszcze kilkanaście lat temu obserwowano wypływ wody używalnej do picia, zwłaszcza w okresie letnim, przez ludzi pracujących w polu. Potem – staw zarastał.
Według legendy, na miejscu dawnego stawu, zostały głęboko zakopane kosy i broń chłopów walczących w Powstaniu Kościuszkowskim.
Na terenie tzw. Organistówki – położonej za starym Kościołem, w stronę Winnicy (teren przylegający do zabudowań dzisiejszej szkoły), wypalano dawniej prawdopodobnie cegłę (teren zagłębiony). Obecnie z roku na rok, ziemia ta służy jako łąka, pod uprawy rolne lub pod zabudowę.
5. Fauna
Mysz polna, krety, liczne dżdżownice w okresie letnim.
W pobliżu starego kościoła, przy szkole od niepamiętnych czasów znajduje się stanowisko bocianów, które co roku, regularnie przylatują i wychowują młode. Kiedyś bocianie gniazda pojawiały się także w okolicach plebanii.
Dawniej obserwowano dużo zajęcy.
Obecnie, w chaszczach i krzakach znajdujących się na brzegach Wisłoki, występują lisy, sarny, ostatnio także bobry, pojedyncze sztuki wydry, a na terenach bagnistych, w korycie rzeki także czaple i czarne bociany.
W okresie wiosennym notuje się duże lęgi skowronków, nieco później – kukułki.
Spotkamy tu także bażanty, sowy, jeże, dzikie świnie, kuropatwy, jaskółki brzegówki, gnieżdżące się w poddaszach zabudowań gospodarnych miejscowych rolników.
No i komary :)
A w pobliżu rzeki w rejonach podmokłych (wiosna, lato), pojawiają się żaby (zielone i ropuchy), zaskrońce, żmije i jaszczurki.
Rzeka Wisłoka owocowała w bogate zasoby ryb: łososie,
szumy, które swoją wielkością dorównywały rozmiarom małego dziecka. Jednakże po dokonaniu rozbudowy w dolnym korycie rzeki w okolicach Jasła kaskad i zapór ryby te zniknęły. W badaniach, które objęły między innymi rzekę Wisłokę i 5 najbliższych potoków, stwierdzono występowanie 12 gatunków ryb. Zdecydowanym dominantem pod względem liczebności jest strzebla potokowa Phoxinux phoxinus – kleń Leuciscus cephalus i brzanka Barbus petenyi Pstrąg potokowy Salmo trutta m. fario Natomiast pod względem biomasy dominantami są: pstrąg potokowy, brzanka i strzebla potokowa.
Oprac. na podstawie:
– rozmów z Konstantym Zołą – pochodzącym z Załęża geologiem, emerytowanym pracownikiem Zielonogórskiego Zakładu Górnictwa Nafty i Gazu (oddział Poznań).
– a także informacji zebranych przez Monikę Ślusarską – Czuber (fot.)
Więcej informacji i zdjęć o faunie Beskidu Niskiego znajdziecie na stronie Magurskiego Parku Narodowego:
Polecamy także filmy zrealizowane przez MPN o podglądaniu życia zwierząt w parku:
Brak komentarzy